هنر محیطی در دهه اخیر ایران

در یک دهه گذشته، فضای هنری ایران با موجی از آثار دارای رویکرد هنر محیطی روبرو شد که از روندی رو به رشد برخوردار بود و به نظر می رسد که می تواند به مانند یک جنبش هنری مورد بررسی قرار گیرد. لذا در این تحقیق ابتدا به چیستی هنر محیطی در نگاهی کلی و سپس به بررسی علل گسترش آن در ایران، پرداخته شده است. در ادامه نیز سه مولفه برای آن در نظر گرفته شده و با نمونه های مرتبط تحلیل شده است. همچنین روش این تحقیق بنیادی، به صورت توصیفی – تحلیلی و مصاحبه با هنرمندان فعال در این زمینه بوده و روش گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانه ای و استفاده از منابع دیجیتال می باشد. هنر محیطی را معادل ترجمه ای از واژه environmental art می دانند که در مفهوم کلی، هنری است که به بهبود روابط ما با دنیای طبیعی کمک می کند؛ با هفت زیر شاخه: هنر زمینی، هنر خاکی، هنر در طبیعت، هنر بوم شناختی، اکو ونشن، هنر ترمیمی و هنر محصولی. در عین حال میرا و ناپایدار بودن، استفاده از طبیعت و عناصر آن در خلق اثر، همکاری و مشارکت هنرمند با مخاطب، هنرمندان و یا فعالان حیطه های دیگر، قرارگیری در فرایند گذر زمان، اهمیت روند آفرینش اثر و نه فقط محصول تمام شده اش، استفاده از هنر عکاسی و ویدئو در ثبت آثار و در نهایت در نظر گرفتن مکانی خاص برای خلق اثر (مکان- ویژگی)، هفت ویژگی مهم آثار هنر محیطی می باشند. از مهمترین دلایل رشد این هنر در ایران می توان به پیدایش هنر جدید و برپایی نمایشگاه های هنر مفهومی در دهه 80، پیشینه هنر محیطی در میان هنرمندان دیگر رشته و برگزاری چهل وشش جشنواره و همچنین 4 نمایشگاه از آثار هنرمندان آن، تاسیس مراکز پردیس، جوان بودن کشور ایران، مسایل فرهنگی و اقلیمی و تنوع زیست محیطی، وجود آزادی در طبیعت، حضور گروه های دانشجویی در جشنواره ها و سپس ظهور هنرمندان مستقل و در نهایت گسترش استفاده از اینترنت در دهه 80، اشاره نمود. همچنین می توان استفاده از هنر مشارکتی، هنر اجرا و تاثیر پذیری زیاد هنرمندان ایرانی از آیین ها و فرهنگ ایران را از جمله مولفه های آن دانست. با این حال هنر اجرا بیشترین تاثیر را داشته و لذا بیشترین تعداد آثار بررسی شده مربوط به این بخش می باشد. همچنین بخش هنر مشارکتی نیز به سه زیر شاخه هنر مشارکتی، هنر همکاری و هنر تعاملی تقسیم بندی گردید.